Nasafiy, ‘Abd al-Aziz al- (?–563 H/?–1167 M),

ahli Fiqh dan Usul Fiqh Mazhab Hanafi. Nama

sebenarnya ialah ‘Abd al-‘Aziz ibn ‘ Uthman ibn

Ibrahim al-Nasafiy. Dia belajar ilmu Fiqh di Bukhara

daripada Abu al-Mufakhar ‘Abd al-‘Aziz ibn ‘Umar

dan juga daripada ulama-ulama lain. Dia

meriwayatkan hadith daripada ayahnya dan Abu

Sa‘id al-Tuyuriy serta Raziq ibn Mu‘awiyah. Al-

Nasafiy berhijrah ke Baghdad seterusnya menuju

ke Khurasan dan Transoxiana. Dia dilantik sebagai

kadi di Bukhara sepanjang hayatnya dan meninggal

dunia ketika masih memegang jawatan tersebut.

Dia menjadi pakar rujuk dalam memberi fatwa dan

juga dalam menyelesaikan sesuatu masalah yang

berlaku. Al-Nasafiy mempunyai beberapa hasil

penulisan, antaranya ialah: al-Munqidh min aldahlal

fi Masa’il al-Jadal; al-Fusul fi al-Fatawa dan

Kifayat al-Fuhul fi ‘Ilm al-Usul.

Tilmisaniy, al-Syarif al- (710–771 H / 1310–

1370 M.), ulama fiqh dan usul fiqh bermazhab

Maliki yang mendalami ilmu-ilmu wahyu dan ilmu

akal. Nama penuhnya ialah Muhammad ibn

Ahmad ibn Ali al-Alwani al-Syarif al-Tilmisani. Dia

dibesarkan di Tilmisan dalam sebuah keluarga

ilmuwan dan ternama. Dia mendapat bimbingan

serta tunjuk ajar ilmu al-Qur’an daripada al-Syeikh

Abu Zaid ibn Ya`qub dan mempelajari ilmu lain

daripada al-Qadhi Abu ‘Abdullah ibn Hadiyah al-

Qursyi, Abdullah al-Mujasi dan al-Qadhi al-Tamimi.

Sarkhasiy, Ibn Sahl al- ( ? – 483 H.), ahli Fiqh

dan usul Fiqh dalam mazhab Hanafi. Nama

penuhnya ialah Muhammad ibn Ahmad ibn Abi

Sahl, salah seorang imam yang terkenal. Al-

Sarkhasiy diambil sempena nama Sarkhas, sebuah

negara lama di Khurasan. Dia mempelajari ilmu fiqh

dan usul daripada imam terkenal al-Hilwaniy dan

mencapai kedudukan keilmuan yang tinggi. Anak

Kamal Basha menganggapnya salah seorang ahli

ijtihad. Al-Sarkhasiy seorang yang alim, bertugas

sebagai penasihat kepada pemerintah. Al-Sarkhasiy

dipenjara oleh al-Khaqan atas permintaannya.

Hukuman penjara tidak menghalangnya untuk

mengajar murid-muridnya. Dia telah mengarang

kitab al-Mabsut , kitab tentang fiqh Hanafi yang

paling hebat dan telah dicetak dalam 30 juzu’

semasa berada di dalam penjara bawah tanah.

Dia juga telah mengarang S yarah al-Sair al-Kabir

karangan Muhammad ibn al-Hassan. Al-Sarkhasiy

telah mengarang kitab Mukhtasar al-Tahawiy dan

kitab usul fiqh mazhab Hanafi yang teragung, yang

dikenali sebagai Usul al-Sarkhasiy .

Subkiy, Taj al-Din al- (727–771 H. / 1327–1370

M.), ahli sejarah yang ulung, yang sangat mahir

dalam ilmu fiqh dan usul fiqh al-Syafi’i. Nama

penuhnya ialah ‘Abd al-Wahab ibn Ali ibn ‘Abd al-

Kafiy al-Subkiy. Al-Subkiy diambil sempena nama

Subuk, iaitu salah sebuah perkampungan dalam

wilayah al-Manufiah di Mesir. Al-Subkiy juga adalah

saudara kandung Baha al-Din. Di digelar sebagai

Ketua Kadi Taj al-Din. Al-Subkiy lahir di Kaherah dan

menuntut ilmu daripada alim ulama di sana.

Kemudian, dia mengembara ke Damsyik bersama

ayahnya. Di Damsyik, al-Subkiy menuntut ilmu

daripada ulama-ulama besar antaranya ialah ayahnya

sendiri Ali ibn ‘Abd al-Kafiy, al-Hafiz al-Mazziy dan

al-Dhahabiy. Shamsu al-Din ibn al-Naqib telah

mengizinkannya untuk mengeluarkan fatwa.

Walaupun ketika itu usianya belum mencapai 18

tahun, al-Subkiy telahpun mengeluarkan fatwa.

Jawatan terakhir yang disandang ialah ketua kadi di

Syam. Dia telah mengarang beberapa buah kitab.

Antaranya ialah Sharh Mukhtasar Ibn al-Hajib, Sharh

Minhaj al-Baydawiy tentang Usul Fiqh yang

dinamakan al-Ibhaj Sharh al-Manhaj, Al-Qawa‘id al-

Mushtamalah ‘ala al-Ashbah wa al-Naza ‘ir Tabaqat

al-Shafi‘iyyah al-Kubra wa al-Wusto wa al-Sughra-al-

Tarshih fi-Ikhtiyarat Walidihi Jam‘u al-Jawami` Fi Usul

al-Fiqh dan syarahnya dinamakan Man‘a al-Mawani’.

Al-Subkiy meninggal dunia di Damsyik.

Dusukiy, Muhammad ibn Ahmad al- (?

– 1230 H / ?–1814 M), ahli fiqh Mazhab Maliki.

Nama penuhnya ialah Muhammad ibn Ahmad

al-Dusukiy. Dia juga tergolong sebagai orang

yang mahir berbahasa Arab dan ilmu fiqh.

Shaybaniy, Muhammad ibn al-Hasan al-

(131–189 H. / 748–804 M.), ahli fiqh dan ahli hadith.

Nama sebenarnya ialah Muhammad ibn al-

Hasan al-Shaybaniy. Dia juga seorang hafiz al-

Qur’an dan mempunyai gaya bacaan yang amat

menarik. Al-Shaybaniy memulakan pengajiannya

dengan mempelajari hadith, kemudian fiqh dengan

Abu Hanifah dan berguru pula kepada Abu Yusuf

selepas kematian Abu Hanifah. Dia turut

mendengar syarahan ilmu daripada para imam

besar seperti Imam Malik, Imam Syafi’i, Imam al-

Awza’iy dan Imam al-Thawriy. Khalifah Harun al-

Rasyid melantiknya sebagai kadi di al-Riqqah.

Kemudian al-Shaybaniy digugurkan daripada

jawatan itu, tetapi diminta oleh khalifah agar

sentiasa bersama-samanya di istana dan dia

menerima pelawaan itu. Muhammad ibn al-Hasan

amat mahir dalam fiqh mazhab Hanafi dan banyak

mengarang kitab yang menjadi rujukan

pertama dalam mazhab Hanafi. Antaranya

seperti al-Mabsut, al-Ziyadat, al-Jami ’ al-Saghir,

al-Jami ’ al-Kabir, al-Sayr al-Saghir, al-Sayr al-Kabir.

Di samping itu, dia  menulis kitab al-Athar dan

al-Radd ‘ ala Ahl al-Madinah. Dia meninggal dunia

di sebuah kampung di Rayy.

Shiraziy, Abu Ishaq al- (393–476 H. / 1003–1084M.),

ahli fiqh, sejarawan dan juga sasterawan.

Nama penuhnya ialah Ibrahim ibn ‘Ali ibn Yusuf al-

Shiraziy al-Shafi’iyy Abu Ishaq. Dia lahir di Fayruz

Abad dan menghabiskan zaman kanak-kanaknya di

sana. Kemudian dia berhijrah ke Shiraz dan Basrah

serta Baghdad. Dia berguru daripada ulama-ulama

terkenal di sana seperti Abu ‘Abdullah

al-Baydawiy, Abu Hatim al-Qazwiniy, al-Zujjaj, Abu

Bakr al-Barqaniy dan Abu al-Tayyib al-Tabariy.

Walau bagaimanapun berlaku sedikit perselisihan

antaranya dengan al-Tabariy dalam pengajiannya.

Ramai tokoh yang berguru padanya. Antaranya

ialah Abu ‘Abdullah al-Hamidiy, Abu al-Qasim al-

Samarqandiy dan Abu al-Hasan ibn ‘Abd al-Salam

dan ramai lagi. Al-Shiraziy sendiri pernah berkata:

“Semasa saya pergi ke Khurasan, di sana saya

tidak temui walau seorang kadi, mufti mahupun

khatib melainkan semuanya terdiri daripada murid-murid

dan sahabat saya”. Al-Shiraziy mengarang

beberapa buah buku yang menjadi bahan rujukan

dalam mazhab Syafi’i. Antaranya seperti al-Tabsirat

fi Usul al-Fiqh, al-Lam ’ fi Usul al-Fiqh’ al- Nakt fi al-

Khilaf wa al-Tanbih’ al-Muhadhdhib Tabaqat al-

Fuqaha’. Al-Shiraziy meninggal dunia di Baghdad.

Nasafiy, Abu al-Barakat -al (meninggal dunia

pada 710 H/1310 M), ahli fiqh Mazhab Hanafi, dan

ahli tafsir. Nama sebenarnya ialah ‘Abdullah ibn

Ahmad ibn Mahmud Hafiz al-Din Abu al-Barakat.

Namanya dinisbahkan kepada nama tempat asalnya

iaitu daerah Nasaf di Sind. Buku-buku bibliografi

tokoh tidak menyebut tarikh kelahirannya. Al-

Nasafiy belajar dari beberapa orang ulama pada

zamannya, antaranya ialah Shams al-Din al-Kurdy

dan Ahmad al-‘Itabiy. Al-Nasafiy ialah salah seorang

ulama mutakhir yang zuhud dan beramal dengan

ilmunya. Dia mempunyai banyak karya dalam

bidang ilmu Fiqh, Usuluddin dan juga Tafsir.

Antara karyanya yang terkenal ialah kitab tafsirnya

Madarik al-Tanzil wa Haqa’iq al-Ta’wil iaitu sebuah

kitab tafsir yang sederhana bentuknya yang

diringkaskan daripada kitab tafsir al-Kashaf dan

tafsir al-Baydawiy. Al-Nasafiy meninggal dunia di

negeri Izaj berdekatan Asbahan.