| mato lolong | [mA.t l.lN] | | mata yang tersembul. | Aku tengok mato mung sembo, srupo mato lolong. | [A.ku tE.N/ mA.t muN s:«m.bo sÄu.p mA.t l.lN] | Saya lihat mata kamu tersembul seperti mata lolong. |
| | | | 3. berkenaan mata yang kuyu kerana mengantuk. | 3. Beleh bena mato aku ari nih, bokte tok tido lasung smale. | | 3. Kuyu sungguh mata aku hari ni, sebab tak tidur langsung malam semalam. |
| gledek | [gl«.dE/] | kata adjektif | berkenaan bulu mata yang melentik. | Gledek molek bulu mato mung. | [gl«.dE/ m.lE/ bu.lu mA.t muN] | Lentik sungguh bulu mata kamu. |
| ledeh | [lE.dEh] | kata adjektif | sepet mata kerana terkena sesuatu. | Ledeh mato ambo luko sikik keno lidi. | [lE.dEh mA.t Am.b lu.k si.ki/ k«.n li.di] | Sepet mata saya kerana luka terkena lidi. |
| ketuk | [k:«.tu/] | kata adjektif | berkenaan mata yang bengkak akibat menangis atau tidur. | Demo tido sapa ketuk mato. | [dE.m ti.do sA.pA k:«.tu/ mA.t] | Kamu tidur sampai bengkak mata. |
| kiya | [ki.jA] | kata nama | cecair yang keluar daripada kulit limau (boleh memedihkan mata). | Pedeh mato ambo masok kiya lima. | [p«.deh mA.t Am.b mA.so/ ki.jA li.mA] | Pedih mata saya kerana dimasuki semburan kulit limau. |
| gari | [g:A.Äi] | kata adjektif | berkenaan mata yang masih terang penglihatan, tidak kabur (walaupun sudah tua). | Mato Pok Leh gari lagi tuo-tuo pong. | [mA.t p/ lEh g:A.Äi lA.gi tu.w.tu.w poN] | Mata Pak Leh masih lagi terang walaupun tua. |
| kudu | [ku.du] | kata adjektif | berkenaan mata yang nampak seperti mengantuk, kuyu. | Diyo tu nageh dadoh, mato napok kudu jah. | [di.j tu n:A.geh dA.dh mA.t nA.p/ k:u.du dZAh] | Dia tu penagih dadah, mata nampak seperti mengantuk saja. |
| bolen | [b:.lEN] | kata kerja | terbeliak, terjegil, terbelalak (mata). | Anok kucing tu boleng mato lepah keno tepuh lori. | [A.n/ ku.tSiN tu b:.lEN mA.t l«.pAh k«.n t«.poh l.Äi] | Anak kucing tu terbelalak mata lepas dilanggar lori. |
| sedak keleh | [s«.dA/ k«.leh] | | elok mata memandang (berkenaan perangai seseorang, pemandangan dan lain-lain). | Buak pranga molek sikik gak baru sedap keleh. | [bu.wA/ pÄA.NA m:.lE/ si.ki/ gA/ bA.Äu s«.dA/ k«.leh] | Berperangai sopanlah sikit, baru elok mata memandang. |